Day: April 14, 2024

Բագրատունյաց արքայատոհմի կառավարման ժամանակ
Հայաստանը մեծ վերելք ապրեց։

Բագրատունիների օրոք է Անին հռչակվել է մայրաքաղաք և դարձել ժամանակի խոշոր քաղաքներից մեկը։ Կառուցապատվել ու  ընդարձակվել են Կարսը և տասնյակ այլ քաղաքներ։ Հիմնադրվելեն այնպիսի նշանավոր վանքեր, ինչպիսիք են Հաղպատը, Սանահինը, Տաթևը։

Անկախության վերականգնումը

7-րդ դարի առաջին կեսին արաբական ցեղերը միավորվեցին ու ստեղծեցին Արաբական խալիֆայությունը։ Կարճ ժամանակում արաբները հսկայական նվաճումներ կատարեցին: 7-րդ դարի վերջին Արաբական խալիֆայությունը կարողացավ իրեն ենթարկել նաև Հայաստանը։ Դրանից հետո շուրջ մեկուկես հարյուրամյակ հայ ժողովուրդը պայքարում էր օտար տիրապետությունից ազատվելու համար։ Այդ ընթացքում բազմաթիվ ապստամբություններ եղան, որոնք գլխավորում էին Մամիկոնյանները, Բագրատունիները և իշխանական այլ տոհմերի ներկայացուցիչներ։
Անկախության  համար պայքարը լիովին հասավ իր նպատակին միայն 9-րդ դարի վերջերին, երբ Արաբական խալիֆայությունը ճանաչեց Աշոտ Բագրատունու թագավորական իշխանությունը:
Պայքարը հաջողությամբ չէր ավարտվի, եթե չլիներ Բագրատունի իշխանների և հատկապես Աշոտ Բագրատունու հմուտ կառավարումը։ 855թ. երիտասարդ Աշոտ Բագրատունին դարձավ հայոց իշխան: Կարճ ժամանակում, հմտորեն օգտագործելով իրեն
տրված իրավունքները, նա կարողացավ հասնել Հայաստանից
խալիֆայությանը տրվող հարկերի նվազեցմանը: Հայոց բանակի թիվը հասավ 40 հազարի:
Աշոտ Բագրատունին կարողացավ նաև բարեկամություն հաստատել Բյուզանդական կայսրության հետ։ Աշոտ Բագրատունու 30-ամյա կառավարման արդյունքը փառավոր էր. 885 թվականին խալիֆայությունը թագ ուղարկեց Աշոտ
Բագրատունուն` դրանով իսկ ճանաչելով Հայոց անկախ պետության գոյությունը։
Աշոտ I Բագրատունին (885-890թթ.) դարձավ Բագրատունյաց հայոց թագավորության և Բագրատունիների արքայատոհմի հիմնադիրը։

Աշոտ I-ին հաջորդեց նրա որդին` Սմբատ I-ը, որը շարունակեց հոր քաղաքականությունը։ Սմբատ I-ի օրոք գրեթե ամբողջ Մեծ Հայքը մտավ Բագրատունյաց թագավորության մեջ։ Հայոց երկրի հզորացումը, սակայն, հանգիստ չէր տալիս Արաբական խալիֆայությանը, որը ցանկանում էր վերականգնել Հայաստանի նկատմամբ ունեցած իր գերիշխող դիրքը։ Սկսվեց կռիվների ու ավերածությունների երկարատև մի ժամանակաշրջան, որն ավարտվեց
Սմբատ I-ի զորքերի պարտությամբ։

Աշոտ II Երկաթ 

10-րդ դարի սկզբին արաբների դեմ պայքարի գլուխ կանգնեց թագաժառանգ Աշոտը, որը հայտնի է Աշոտ Երկաթ անունով։
Աշոտ II-ի օրոք (914-928թթ.) Հայաստանը լիակատար անկախության
հասավ։ Բաղդադի խալիֆը Աշոտ II-ին ճանաչեց շահնշահ` արքայից արքա։ Սուրբ Խաչ նշանավոր եկեղեցին կառուցվելէ 10-րդ դարի սկզբներին` Վասպուրականի թագավոր
Գագիկ Արծրունու օրոք, Վանա լճի Աղթամար կղզում։
Բագրատունիների մայրաքաղաք հռչակվեց Կարսը, որը կարճ ժամանակում կառուցապատվեց ու դարձավ նշանավոր քաղաք։ Աբասի որդին` Աշոտ III Ողորմածը, հզորացրեց բանակը և ամրապնդեց երկրի պաշտպանությունը։ Աշոտ III-ի օրոք տեղի ունեցած ամենակարևոր իրադարձությունը
նոր մայրաքաղաքի հիմնադրումն էր։ 961թ. նա արքունիքը Կարսից տեղափոխեց Անի,
որը հռչակեց Հայաստանի մայրաքաղաք։ Անին ընդարձակվեց,
կառուցապատվեց, պարսպապատվեց և դարձավ հռչակավոր քաղաք:

Գագիկ Առաջին
Բագրատունյաց Հայաստանն իր առավելագույն հզորությանը
հասավ Գագիկ I-ի օրոք (990-1020թթ.)։ Գագիկ I-ը վերակառուցեց
երկրի ռազմական ուժերը, զորքի թվաքանակը հասցրեց 100
հազարի։ Բանակի հրամանատարությունը հանձնվեց տաղանդավոր
զորավար Վահրամ Պահլավունուն։
Գագիկ թագավորի օրոք կառուցվեցին բազմաթիվ եկեղեցիներ,
տաճարներ, պալատական և այլ շինություններ։ Դրանցից
նշանավոր էին Անիի Կաթողիկե և Գագկաշեն եկեղեցիները`
հայտնի ճարտարապետ Տրդատի նախագծով, Մարմաշենի Վահրամաշեն
եկեղեցին, այլ տաճարներ, պալատներ, ամրոցներ։
Բագրատունյաց Հայաստանը հզորության ու վերելքի շրջան էր
ապրում։

Գագիկ I-ից հետո, սակայն, այդ վերելքն ընդհատվեց. գահի համար պայքար սկսվեց նրա որդիների միջև, խախտվեց երկրի կայունությունը։
Երկրի ներքին անկայունության և արտաքին հարձակումների հետևանքով 1045թ. բյուզանդական բանակը գրավեց Անին։
Անիի Բագրատունիների թագավորությունը անկում ապրեց:Չնայած դրան` իրենց գոյությունը պահպանեցին Սյունիքի,  Լոռու և այլ փոքր թագավորություններն ու հայկականիշխանական տները: Բացի դրանից` ընդամենը մի քանի տասնամյակ հետո՝ 11-րդ դարի վերջերին հայ ժողովրդին հաջողվեց ստեղծել պետականության նոր կենտրոն Միջերկրական ծովի ափին` հեռավոր Կիլիկիայում։

1. Լրացրո՛ւ պակասող հնչյունը և (ինչպիսի՞ ) հարցին պատասխանող բառերից ստացի՛ր (ի՞նչ) հարցին պատասխանող բառեր։ Դողդողջուն, կարկաչուն, խոխոջուն, թնդուն։

Դողդողջուն-դողդոջյուն
Կարկաչուն-կարկաչյուն
Խոխոջուն-խոխոջյուն
Թնդուն-թնդյուն

2. Նշվածներից որո՞նք դարձվածքներ չեն։

Ոսկի ձեռքեր ունենալ, ցավից լաց լինել, բերանը ջուր առնել, ձայնը փորը գցել, ոտքից գլուխ փոշոտվել, լեզուն կուլ տալ, լեզուն հասկանալ, ուրախությունից ծափ տալ։
Լեզուն հասկանալ, բերանը ջուր առնել, ցավից լաց լինել:

3.  Մարմնի ո՞ր մասն է թաքնված հետևյալ ժողովրդական առածներում։ Գտի՛ր և անհրաժեշտ ձևով գրի՛ր։

Ջրաղաց մտնողի գլուխը կալյուրոտվի։

Գլուխտ որ ցավի, ոտքերիդ ցավը կմոռանաս։

Բզի գլխին բռունցքով չեն խփի։

Շատախոսի բերանը ծակ է։

Գլուխտ սառը պահիր, ոտքերդ՝ տաք։

4.  Օտար բառերի բառարանից օգտվելով, բացատրի՛ր առօրյա խոսքում հաճախ գործածվող օտարաբանությունները։

Գարաժ-ավտոտնակ
Կուրտկա-վերարկու
Կոնֆետ-շոկոլադ
Ժելե-դոնդող
Սավոկ-գոգաթիակ
Պուլտ-հեռու ցույց տվող վահանակ

5. Նախորդ առաջադրանքի պահանջի համաձայն, կազմի՛ր օտարաբանությունների քո բառարանը։ 

Կուրտկա-բաչկոն

Զիբիլ-աղբ

Փող-գումար

Ռեզին-մազակալ

6. Ապրիլ ամիսն իր անվանումը լատիներեն ո՞ր բառից է ստացել և թարգմանաբար ի՞նչ է նշանակում։
Ապրիլիս

7 Ո՞ր հայտնի մանկագիրն է ծնվել ապրիլ ամսին։

Ղազարոս Աղայան

8.  Ընտրի՛ր Ղազարոս Աղայանի մանկական պատվածքնից մեկը և մենակ կամ ընտանիքիդ անդամների հետ ընթերցողական ֆլեշմոբ կազմակերպի՛ր։ Աշխանքդ հրապարակի՛ր բլոգում ու հղումը կցի՛ր։ 

9․ Ա և Բ խմբի բառերը միացրո՛ւ և բառակապակցություններ կազմի՛ր։

Ա․ շատախոս, ծուռ, բկլիկ, խաբարբզիկ

Բ․ գդալ, գրպան, ականջ, թեյնիկ

Օրինակ՝ բկլիկ գդալը, շատախոս գրպանը և այլն․․․

Բլբլիկ ականջը շատախոս թեյնիկը խաբարբզիկ գրպանը

10. Նախորդ առաջադրանքի բառակապակցություններից մեկն ընտրի՛ր և պատմություն հորինի՛ր։

Կար մի թեյնիկ, որը շատախոս էր և խաբարբզիկ։ Ինչ լավ-վատ բան լինում էր գնում էր մայրիկին կամ հայրիկին ասում էր։ Մի անգամ գրպանը նրան ասում է, որ դու վատնես։ Թեյնիկը բացականչում է․

—Աաա՜ մայրիկ հայրիկ ինձ գրպանն ասաց վատն եմ։

Աշխարհը խառնեց իրար։ Գրպանը չգիտի ինչ ասի թեյնիկի մայրիկին և հայրիկին։ Նա ներողություն խնդրեց։ Թեյնիկը նրան ներեց։ Նրանք եղան լավ ընկերներ։

Однажды в Болонье на самой главной площади построили дворец из мороженого. И ребята сбегались сюда со всех концов города, чтобы полакомиться хоть немножко. Крыша дворца была из взбитых сливок, дым, что поднимался над трубами, из фигурного сахара, а сами трубы – из цукатов. Все остальное было из мороженого: двери из мороженого, стены из мороженого, мебель из мороженого.

Один совсем маленький мальчик ухватился за ножку стола и стал уплетать ее. Потом он съел вторую ножку, третью, а когда расправился и с четвертой, то весь стол со всеми тарелками – а они были из самого лучшего, шоколадного мороженого – упал прямо на него… А городской стражник заметил вдруг, что во дворце подтаивает одно окно. Стекла его – из земляничного мороженого – розовыми ручейками стекали вниз. – Бегите сюда! Быстрее бегите сюда! – позвал стражник ребят.

Все прибежали и стали лизать розовые ручейки – чтобы ни одна капля не пропала из этого поистине чудесного сооружения. – Кресло! Дайте мне кресло! – взмолилась вдруг какая-то старушка, которая тоже пришла на площадь, но не могла протиснуться в толпе. – Дайте кресло бедной старушке! Помогите мне! Кресло, и, если можно, с ручками!… Один очень отзывчивый пожарный сбегал во дворец и принес кресло из крем-брюле, и бедная старушка ужасно обрадовалась и принялась прежде всего облизывать ручки кресла.

Да, это был большой день в Болонье. Настоящий праздник! По приказу докторов ни у кого не болели животики. И до сих пор, когда ребята просят купить вторую порцию мороженого, родители вздыхают: – Ах, дружок, тебе надо купить, наверное, целый дворец из мороженого, вроде того, что был в Болонье, вот тогда ты, может быть, будешь доволен!