1․ Գրի՛ր տրված բայերի ժամանակը, թիվը , դենքը։
Օրինակ՝ գրում եմ- եզակի թիվ, առաջին դեմք, ներկա ժամանակ

Կգնամ, ժպտում էր, վազելու է, տխրել էր, նկարում ենք, ուտում էին, քաղել եմ, հավաքել են, կծանոթանամ, սիրում է, վախենում էինք, մոռաց ել ես, գլորում էիր, հաշտվել ենք, վճռել  էիր, Ննջել էր, նիրհում է, կողոպտել էիր, թալանել էին, հանդգնելու ես, համարձակվել են, կմտածեմ,  խորհելու են, ենթարկվում է, հնազանդվելու եք, մարտնչում էին, պարքարելու ես։

Կգնամ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի ժամանակ

Ժպտում էր – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Վազելու է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Տխրել էր – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Նկարում ենք – հոգնակի թիվ, առաջին դեմք, ներկա ժամանակ

Ուտում էին – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Քաղել եմ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, վաղակատար ժամանակ

Հավաքել են – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Կծանոթանամ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի ժամանակ

Սիրում է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ

Վախենում էինք – հոգնակի թիվ, առաջին դեմք, անորոշ անցյալ

Մոռացել ես – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Գլորում էիր – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Հաշտվել ենք – հոգնակի թիվ, առաջին դեմք, վաղակատար ժամանակ

Վճռել էիր – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Ննջել էր – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Նիրհում է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ

Կողոպտել էիր – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Թալանել էին – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Հանդգնելու ես – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Համարձակվել են – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Կմտածեմ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի ժամանակ

Խորհելու են – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Ենթարկվում է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ

Հնազանդվելու եք – հոգնակի թիվ, երկրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Մարտնչում էին – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Պայքարելու ես – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

2․Կարդա՛ հատվածը, դուրդ գրի՛ր բայերը, վերականգնի՛ր բայերի ուղիղ ձևերը։

Օրինակ՝ բանտարկեց- բանտարկել,    կանչեց-կանչել

Պարսից  Շապուհ արքան, խաբեությամբ Տիզբոն հրավիրելով Արշակ  Երկրորդին, շղթայակապ բանտարկեց Անհուշ բերդում։ Հետո ատյան կանչեց հայոց սպարապետ Վասակ Մամիկոնյանին նրան ևս իբր դատելու, այնուհետև մահվան դատապարտելու նպատակով։ Տեսնելով Վասակին անձով փոքրիկ (սպարապետը միջահասակ ցածր փոքրամարմին տղամարդ էր)՝ Շապուհը՝ այդ գոռոզ ու նենգամիտ բռնակալը. արհամարհանքով ոտքից գլուխ զննելով նրան, հարցրեց.

 — Այդ դո՞ւ էիր, ամբարիշտ մարդ, այդքան տարի կոտորում պարսիկներին. Վասակը, որ թրծված էր բազում մարտերում, որոնցից անընդհատ հաղթանակներով էր դուրս եկել, ամբարտավան արքային այդօրինակ համարձակության համար սրախողխող կաներ կռվի դաշտում։ Բայդ այժմ շղթաների մեջ անզոր գտնվելով սրով պատժելու լկտի ամբաստանողին հպարտ ու ձիգ կեցվածք ընդունեց և ասաց.

— Այո՜, ես էի։ Ավելի վրդովվելով Շապուհը հոխորտաց.

 — Աղվես, աղվեսի մահով սպանել կտամ քեզ։

 — Մինչև օրս առյուծ էի, այժմ աղվե՞ս։ Լսիր, ուխտաղրուժ Շապուհ, ես այն անհաղթ հսկան եմ,  որի մեկ ոտքը մի լեռան վրա էր, մյուս ոտքը մի այլ լեռան։ Երբ աջ ոտքիս վրա էի հենվում, աջ լեռն էր խորտակվում, ձախի վրա հենվելիս ձախակողմյան լեռն էի կործանվում.– խրոխտաբար պատասխանեց Վասակը։

 — Ասա՜, որո՞նք էին այդ լեռները։

— Առաջինը դու էիր, երկրորդը՝ հունաց թագավորը։ Ատյանում հավաքվածներն ապշեցին. իսկ Շապուհը գովեց Վասակի համարձակությունը՝ միաժամանակ տալով նրան մորթազերծ անելու հրաման։

— Առաջինը դու էիր, երկրորդը՝ հունաց թագավորը։ Ատյանում հավաքվածներն ապշեցին. իսկ Շապուհը գովեց Վասակի համարձակությունը՝ միաժամանակ տալով նրան մորթազերծ անելու հրաման։

3․ Շարունակի՛ր պատմությունը 10-12 նախադասությամբ։

 «Զվարթնոց» օդանավակայանում տարօրինակ իրարանցում էր։ Հավաքվել էին հրշեջ և շտապօգնության մեքենաները։ Պարզվեց, որ կես ժամ առաջ Մոսկվայից Երևան ժամանող ինքնաթիռից հայտնել էին, որ քաղաքացին հեռախոսը թողել է ինքնաթիռում: Քաղաքացին խռնվել է իրար և հետո նա բոլորին խռնում էր իրար վնասում էր և այլն:

Կարդա՛ Ջանի Ռոդարիի Փոխեցին  գլուխները  հեքիաթը, փորձիր պատմել։

243. Տրված գոյականներից բայեր (ի՞նչ անել կամ ի՞նչ լինել հարցին պատասխանող բառեր) կազմի՛ր։

ա) Ամպ, ծաղիկ, վար, կար, երգ, ժողով, օճառ:
բ) Գող, վախ, քար, մահ, մանուկ, էջ(իջ), մայր:

244. Տրված ածականներից բայեր (ի՞նչ անել կամ ի՞նչ լինել հարցին պատասխանող բառեր) կազմի՛ր և բայ կազմող մասնիկներն ընդգծի՛ր:

            Գեղեցիկ, հպարտ, տգեղ, մեծ, փոքր, չար, չոր, թարմ, խոնավ, սև, բարձր, մանր, ճերմակ, դալուկ, ծանր:

245. Տրված բառերից գոյականներ և բայեր կազմի՛ր: Արմատների գրությունն ինչպե՞ս փոխվեց:
Օրինակ՝
թը՜շշ – թշշոց – թշշալ:
Բը՜զզ, դը՜ռռ, չրը՜խկ, խը՜շշ, ծի՜վ-ծի՜վ, տը՜զզ, կը՜ռռ, թը՜խկ, մը՜ռռ:

Բը՜զզ-բզոց-բզզալ, դը՜ռռ-դռռալ-դռռոց, չրը՜խկ-չրըխկոց-չրըխկալ, խը՜շշ-խշշոց-խշշալ, ծի՜վ-ծի՜վ-ծվծվոց-ծվծվալ, տը՜զզ-տըզոց-տըզզալ, կը՜ռռ-կըռռոց-կռռալ, թը՜րխկ-թըրկոց-թըրկալ, մը՜ռռ-մըռռոց-մռռալ:

246.  Գործողության հատկանիշ ցույց տվող տրված բառերից (թվականներից և մակբայերից) բայեր կազմի՛ր և բայ կազմող մասնիկներն ընդգծի՛ր: Ստացված այն բառերը, որոնց չես հանդիպել, փորձի՛ր բացատրել:
ուշ, շտապ, մոտ, մերձ, հեռու, դանդաղ, հաճախ, կրկի

247. Տրված արմատներով բայեր կազմի՛ր և բայ կազմող մասնիկներն ընդգծի՛ր:

            Նստ, սահ, վազ, կարդ, խաղ, տես, հաս, հագ, փախ, սառ, թիռ: Ել, ել, ել, ալ, նել, նել, նել, ել, նել:

248. Պարզի՛ր, թե Ա և Բ բառախմբերն ի՞նչ սկզբունքով են կազմված: Այդ բառախմբերը լրացրո՛ւ:

            Ա. Գրել, հրել, վազել, քայլել, սուլել, սիրել, ատել, փախչել, թռչել, տեսնել, հասնել:
            Բ. Խաղալ, կարդալ, դողալ, սողալ, աղալ, բարկանալ, ուրախանալ, կամենալ,     վախենալ:

249. Ըստ նախորդ վարժության՝ բայերը բաժանի՛ր երկու խմբի և այդ խմբերն անվանի՛ր:

Մրջյուններն աշխարհի ամենազարմանալի արարածներից են: Մրջյունների աշխարհում գործող հասարակական կարգը ամենից շատն է հիշեցնում մարդկային հասարակությունը: Մրջյունները ամենահին միջատներից են: Հնագետները հայտնաբերել են ավելի քան հարյուր միլիոն տարի առաջ ապրած մրջյունների քարացած մարմիններ: Մրջյունների ուղեղը՝ մարմնի հետ հարաբերության մեջ, ամենամեծն է բոլոր միջատների ուղեղներից: Նրանք կարող են բարձրացնել իրենց քաշից հարյուր անգամ ավելի ծանր բեռներ: Մրջյունները նաև երբեք չեն քնում: Նրանք ամենակեր են. ինչ ասես որ չեն բերում իրենց մրջնանոց: Որոշ մրջյուններ կարող են ջրի տակ մնալ մինչև չորս օր, իսկ երբ նրանց հանեն և տեղափոխեն չոր տեղ, որոշ ժամանակ անց նրանք կկենդանանան և իրենց կպահեն այնպես, ասես ոչինչ էլ չի պատահել: Նրանք կարող են նաև ճզմված մնալ մեկ կգ քաշով ապակիների միջև այնքան անշարժ, ասես չեն էլ շնչում: Բայց բավական է հեռացնել ծանրությունը և նրանք կրկին իրենց հրաշալի կզգան:

Մրջյունների թագուհիների ողջ բան ու գործը ձվադրելն է: Ձվիկներին նրանք հետո չեն էլ մոտենում, դրանց մասին հոգում են աշխատավոր մրջյունները, պաշտպանում են հարձակումներից  ու նաև կերակրում: Այո, այո,  մրջյունների ձվերը սնվելու և աճելու հատկություն ունեն: Փոքրիկ ձվերը դեռ չեն պարունակում այնքան սննդարար նյութեր, որքան անհրաժեշտ է նոր մրջյունիկի լույս աշխարհ գալու համար: Այդ պատճառով էլ ձվիկների խնամակալները պարբերաբար լիզում են նրանց: Սննդարար նյութերը թափանցում են ձվերի մեջ և նրանք սկսում են մեծանալ:

Մրջյունները նաև շատ մաքրասեր են ու մաքրակենցաղ: Մրջնանոցներում կան հատուկ հավաքարար-մրջյուններ: Նրանց պարտականությունն է բնից դուրս տանել աղբն ու բոլոր անպետք բաները: Յուրաքանչյուր մրջնանոց իր յուրահատուկ հոտն ունի: Հենց դրա շնորհիվ էլ մրջյուններն անմիջապես գլխի են ընկնում, երբ իրենց «օջախ» անծանոթ մրջյուն է մտնում: Մրջյունները երկու ստամոքս ունեն: Մեկը իրենց «անձնական օգտագործման» համար, մյուսը՝ իրենց պաշարով մյուս մրջյունների հետ կիսվելու համար:

Մրջյունները ունեն պատժելու իրենց ձևերը: Եթե առողջ ու աշխատունակ մրջյունը մի քանի անգամ «գործից» վերադառնում է առանց պաշարի, նրան մահապատժի են ենթարկում: Բայց փոխարենը նրանք մեծ հոգատարությամբ են վերաբերվում և կերակրում են արդեն ծերացած ու աշխատելու անընդունակ մրջյուններին:

Պետք է իմանալ նաև, որ ոչ բոլոր մրջյուններն են աշխատասեր: Նրանց մեջ նաև ծույլիկներ են հանդիպում: Աշխատասերները կազմում են 80%-ը: Գիտնականները նաև հետաքրքիր մի փորձ են կատարել: Երկար ժամանակ հետևելով մի խումբ մրջյունների վարքին՝ նրանք առանձնացրել են աշխատասերների մի մասը: Առաջին խմբում իրավիճակն այս դեպքում էլ չի փոխվել: Ծույլիկներն այդպես էլ չեն սկսել աշխատել, իսկ աշխատասերները գործի են անցել կրկնակի եռանդով:

Տեքստային աշխատանք

1 .Ուշադի՛ր կարդա տեքստը և դո՛ւրս գրիր մրջյունների մասին պատմող ամենազարմանալի տեղեկությունը։

Մրջյունները ունեն պատժելու իրենց ձևերը:

2. Ի՞նչ են հայտնաբերել հնագետները, մրջյուններին ուսումնասիրելիս։

3. Ո՞րն է մրջյուն թագուհու հիմնական բան ու գործը։

Մրջյունների թագուհիների ողջ բան ու գործը ձվադրելն է: Ձ

4. Ովքե՞ր են հոգ տանում մրջնաձվիկների համար։ Տեքստից առանձնացրո՛ւ այդ մասին պատմող հատվածը։

5. Ինչպե՞ս են վարվում մրջյունները, առանց պաշարի մրջնանոց վերադարձած առողջ ու աշխատունակ մրջյունի հետ։

Մրջյունները ունեն պատժելու իրենց ձևերը: Եթե առողջ ու աշխատունակ մրջյունը մի քանի անգամ «գործից» վերադառնում է առանց պաշարի, նրան մահապատժի են ենթարկում:

6. Քանի՞ տոկոս են կազմում մրջնանոցում բնակվող աշխատասեր մրջյունները։

80%

7. Հետևելով մրջյունների վարքին գիտնականներն ի՞նչ են պարզել։

Մարտի 19
Եղիշե Չարենցի կենսագրությունը, սովորի՛ր պատմել։
Առաջադրանքներ
1․Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը։
վերարկու…ի, միջօրե…ի, վա…րկյան. Մերգե…ի, կարկաչ…ուն(գոյ.), կարկաչ…ուն(ած.>, ճ…ուղ, թե…ի, շ…ուղ, Կարինե…ի, Կարո…ի, մրջ…ուն, տու…ժ,
հեռակա…ել, Միքա…ել, լռեր..այն, ջղա…ին, ատամնաբու…ժ, սկեսրա…ր. վի–
լա…եթ. աշխու…ժ, հա…ելազարղ. Ռաֆա…ևլ, շրջագա…ել, Անղրե…ի. երկրպա–
գու…ի, երեխա…ի, Քրիստինե…ի. մի…ակ. Իսրա…ել, է…ական. Մարո…ի.
հարսնատս…ից, հա…եւյակետ. մի…այնակ. խնա…ել, խոխոջ…ուն(գոյ.), խոխոջ…ան(ած.)

2․Հետնյալ բառերիդ յ–ի սղմամբ կամ երկհնչյունի հնչյունափոխմամբ կազմել նոր բառեր.
զրույց, եղբայր, երևույթ, մշակույթ, աշխույժ, համբույր, գույն, գործունյա, մատյան, վայրկյան, ատյան, պատյան, լույս, կույր, ղաշույն, առօրյա, հույս, բույր, խարտյաշ, թույն, սառույց, գեկույց, հրապույր, կույտ, բույն,
կյանք, ընկույզ, շահույթ, մտասույզ, ժանյակ, պատանյակ։

3․Տրված ուղղակի խոսքը դարձնել անուղղակի՝ գրիր պատմելով։

-Շուշան,– ասաց Դավիթը.– գնանք սենյակդ, ուզում եմ քեզ հետ խոսել։

-Օրի՛որդ,– ասաց Միքայելը.– ես ձեր առջև մեղավոր եմ, խնդրում եմ,
մոռացեք իմ հանդգնությունը։

-Լսել եմ, որ դուք օգնում եք մշակներին, և նրանք ձեզ պաշտում են,
ինչպես մի բարի հրեշակի.– ասաց տիկինը Շուշանիկին։

Դավիթը Շուշանին առաջարկեց գնալ իր սենյակ, քանի որ ուզում էր նրա հետ խոսել: Միքաելը խոստովանեց, որ մեղավոր է օրիորդի առջև և խնդրեց, որ նա մոռանա իր հանդգնությունը: Տիկինը Շուշանիկին ասաց, որ լսել է նա օգնում է մշակներին, և նրանք նրան պաշտում են, ինչպես մի բարի հրեշտակի։

4․Տրված դարձվածքներով կազմել մեկական նախադասություն՝ վար–
դագույն ակնոցով նայեր, սև ակնոցով նայել, ոտը պնդացնել, կրակին յուղ
լցնել, կոկորդիլոսի արցունք թափեր

5․Թվիր, թե ինչը կարող է լինել պարզ (օրինակ ՝պարզ ջուր)։