Լիա Բադոյան

Հարավային դպրոց-պարտեզ․ 5.3 դաս.

Երկրի մակերևույթը փոփոխող արտածին և ներծին ուժերը

Երկրի ընդերքում և նրա մակերևույթին տեղի ունեցող գործընթացների հետևանքով Երկրի մակերևույթը մշտապես փոփոխվում և նոր ձևեր է ստանում: Երկրաշարժերն ու հրաբուխների ժայթքումները ներքին գործընթացներ են: Դրանք սովորաբար Երկրի մակերևույթին առաջացնում են անհարթություններ, իսկ արտածին ուժերը հարթեցնում են դրանք: Ջերմաստիճանի տատանումների, օդի, ջրի, բույսերի և այլ կենդանի օրգանիզմների ազդեցությամբ ապարների քայքայման և փոփոխման երևույթները կոչվում են հողմահարություն:

Հողմահարությունները կարող են լինել ֆիզիկական, քիմիական և օրգանական:
Ֆիզիկական հողմահարությունը կարող է պայմանավորվել ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխություններով: Ցերեկը տաքանալիս լեռնային ապարներն ընդարձակվում են, գիշերը սառչելիս’ սեղմվում: Դրա հետևանքով ապարների վրա առաջանում են ճաքեր և ճեղքվածքներ: Երբեմն դրանք լցվում են ջրով, որը սառչելով ընդարձակվում է և ավելի արագացնում ժայռերի քայքայումը:
Երկրի մակերևույթով հոսող ջուրը լվանում տանում է հողի վերին շերտը բույսերին անհրաժեշտ սննդանյութերի հետ միասին: Վարարած գետերից կամ անձրևաջրերից առաջացած հեղեղները ամեն տարի վնասում են տասնյակ հազարավոր հեկտար բերքատու հողեր: Քայքայիչ ազդեցություն ունեն նաև քամիները: Ուժեղ մրրիկի ժամանակ քամին կարող է քշել տանել հողի’ մինչև 25 սմ հաստությամբ շերտեր: Դրա հետևանքով արգավանդ հողերը դառնում են անբերրի և մշակման համար ոչ պիտանի: Քայքայիչ դեր ունեն նաև ձյունը և սառույցը: Լեռների վրա կուտակված ձյունը և սառույցը իրենց ծանրության ազդեցությամբ
շարժվում են ներքև’ քերելով և քայքայելով Երկրի մակերևույթը: Այս բոլորը ֆիզիկական հողմահարության օրինակներ են:
Օդում և ջրում պարունակվող տարբեր քիմիական նյութերը’ աղեր, թթուներ, փոխազդելով ապարների հետ, քայքայում են դրանք: Այդպիսի փոխազդեցությունը կոչվում է քիմիական հողմահարություն:
Օրգանական հողմահարությունը տեղի է ունենում կենդանի օրգանիզմների ազդեցությամբ:
Երկրի մակերևույթի ձևավորման գործում որոշակի դեր է խաղումնաև մարդու գործունեությունը, որի ազդեցությունն անընդհատ աճում է: Օգտակար հանածոների արդյունահանումը, ջրանցքների, ջրամբարների, թունելների կառուցումը արհեստական բարձրությունների և փոսերի առաջացման պատճառ են դառնում։

Հարցեր և առաջադրանքներ․

1.Որ գործընթացներն են երկրի մակերևույթի վրա առաջացնում անհարթություններ։ 

.Ինչ է նշանակում հողմնահարում և քանի տեսակներ կան։

3.Նշեք հողմնահարման տեսակների օրինակներ։

4.Ինչպես է տեղի ունենում օրգանական հողմնահարումը։

:

5.Մարդը կարող է իր ազդեցությունն ունենալ երկրի մակերևույթի ձևավորման գործում։ 

1Տրված բառերից տեղ ցույց տվող ածանցավոր բառեր կազմի՛ր: Գրի՛ր գործածված մասնիկները (ածանցները): Կազմածդ ո՞ր բառերն են մեծատառով սկսվում:

Օրինակ՝
հույն — Հունաստան:

Հիվանդ-հիվանդանոց, ծաղիկ-ծաղկանոց, մուկ-մկստան, հայ-Հայաստան, նիստ-նստարան, այբուբեն-այբուբենարան, դաս-դասարան, դպիր-դպրոց, դարբին-դարբնոց, հյուր-հյուրանոց, զոր(ք)-զորանոց, ռուս-Ռուսաստան, գործ-գործարան, բրուտ-բրուտանոց,կույս-կուսանոց, ուզբեկ-Ուզբեկստան, հնդիկ-Հնդկաստան, թուփ-թփուտ, ծիրանի-ծիրանուտ:

2. Բառերը բաժանի՛ր երկու խմբի:
Այգ, իրիկուն, լուսաբաց, երեկո, արշալույս, իրիկնաժամ, վաղորդայն, մթնշաղ, լուսադեմ, լուսածագ, արևածագ, իրիկնամուտ, վերջալույս, արևամուտ, առավոտ:

Գոյական-այգ, իրիկուն, լուսաբաց, երեկո, արշալույս, իրիկնաժամ, վաղիրդայն, մթնշաղ, լուսադեմ, լուսածագ, արևածագ, իրիկնամուտ, վերջալույս, արևամուտ, առավոտ:

3. Նշված բառերից երեքում «ուկ» մասնիկը փոքրացնող-փաղաքշական իմաստ չի արտահայտում: Նշի՛ր այդ բառերը:
Ձագուկ, արդուկ, մտրուկ, մարդուկ, աղմուկ, հորինուկ, մանչուկ, մժղուկ, շիկամուկ, հորթուկ:

արդուկ, մտրուկ, մարդուկ, հորինուկ, մանչուկ, մժղուկ, շիկամուկ, հորթուկ:

4. Բառաշարքում առանձնացրու իրանիշ և անձնանիշ գոյականները:
Գիտնական, թռչուն, բժիշկ, աղախին, արշավ, չմշկորդ, քամի, դյուցազն, ականջ, կայսր, աքաղաղ, դաստակ, ժառանգորդ, երջանկություն, մարտիկ:

5.Տրված բառերի բաղադրիչներով կազմի՛ր բաղադրյալ նոր բառեր:

Հայրապետ,դիմադիր,խաչակնքել,ծանրակշիռ,գլխարկ,զվարթաբան,ձայնասփյուռ,լուսապսակ,աստղագուշակ,մեղմաշունչ,կանխավճար,բարետես,ժպտալից

6. Բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր, որոնց առաջին բաղադրիչները լինեն տրված բառերի վերջին բաղադրիչները: Ի՞նչ է փոխվում:

Օրինակ`
զովաշունչ- շնչասպառ, շնչահեղձ
Մեղմահունչ-
ուղղաձիգ-
դեղաբույս-
աղեկտուր-
տանտեր-

7. Բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր, որոնց վերջին բաղադրիչները լինեն տրված բառերի առաջին բաղադրիչները: 

Ուշադրությո՛ւն դարձրու հնչյունափոխությանը:
Օրինակ`
Գթառատ-առատաձեռն
թունաբեր-
մտամոլոր-
կրթասեր-
գնդակոծել-

Խաբված և խաբող ծնողները

Լինում են չեն լինում, մի երկու զույգ քույրեր են լինում: Մեկի անունը Ալվարդուհի, իսկ մյուսի անունը Վարդուհի: Ամեն ինչ նույն են անում, հագուստներն են նույն հագնում, կոշիկները և այլն: Նրանց հայրը քույրերին և մորը թողնում է և գնում: Մայրը ամենօր լաց է լինում քույրերից թաքուն: Քույրերի նման կաին զույգ եղբայրեր: Մեկի անունը Էդգար, իսկ մյուսի անունը Նարեկ: Նույն պես տղաների մոտ է լինում քույրերի դժբախտությունը ուղղակի տղաների մայրն է մահացել: Բայց իրականում քույրերի հայրը և եղբայրների մայրը նույն դասարսնից եին եղել և պայմանավորվել եին, որ եպես լինի: Հետո մեկ շաբաթ անց վերադառնում են ամեն մեեկի ծնողը: Քույրերի մայրը վատանում է և ուշքը գնում է: Եվ քույրերի մայրը և եղբայրների հայրը ասկանում են, որ այդպիսի կատակներ չի կարելի անել:

Пасха

Расскажите, как вы отмечаете Пасху в семье. Вам помогут следующие вопросы։ 

Μы идём в церковь а патом возвращаемся домой. А патом мы играем Пасхальные битки. Мы яйца крашем красный цвет потому что это Иисуса кровь.Папа жарит рыба а мама и конечно же я краем яйца. А потом мы кушаем что готовили и поздравляем праздник.

  1. Каковы традиции и обычаи Пасхи?
  2. Что является главным блюдом пасхального стола? Крашенное яйца.
  3. Какие подарки принято дарить на Пасху? Вино
  4. Что должно быть на праздничном столе?  Рыба, лаваш и Крашнное яйца.
  5. Главный цвет Пасхи-это красный потому что это был Иисуса кровь.
  6. В какие пасхальные игры играют  на празднике? Пасхальные битки.

Пасха в Швеции

Making plans

Lia: Hi Arpi. How’s it going. Arpi: Oh, hi Lia. Fine, thanks. How are you?
Lia: I am going to the picnic tomorrow. Do you want to come with me?
Arpi: I don’t know. Can we go for a walk?
Lia: Well … I’m not sure … have you got any ideas?
Arpi: Mmm … how about going to the party?
Lia : I don’t know. Can we go watch a cartoon? Arpi: Mmm … There’s that one comedy, Lilo and Stich.
Lia: Yeh, It’s really funny.
Arpi: Yeah! That’s a great idea.
Lia: OK.
Arpi: When shall we go?
Lia: How about Saturday afternoon?
Arpi: All right. Where shall we meet?
Lia: Let’s meet at the shopping centre in front of the cinema.
Arpi: OK. When shall we meet?
Lia: Erm … 3 o’clock?
Arpi: OK, that sounds great!
Lia: Yeah, cool!
Arpi: Cool!

Ծառատունկ

Ողջույն ես Լիան եմ և այսօր ես ձեզ կպատմեմ թե ինչպես անցկացրեցինք մեր օրը բնագիտության դասին: Մենք գնածինք բակ և ծառ տնկեցինք և աղբ հավաքեցինք: Ամեն մեկս բերել եինք բույս և տնկեցինք: Այդ բույսերը, որ մենք տնկել ենք սիրունանում է մեր դպրոցի բակը: Այնքան հանգիստ է դպրոցի բակում երբ կան մեր գեղեցիկ ծաղիկները:

Մայրենի

1․ Գրի՛ր տրված բայերի ժամանակը, թիվը , դենքը։
Օրինակ՝ գրում եմ- եզակի թիվ, առաջին դեմք, ներկա ժամանակ

Կգնամ, ժպտում էր, վազելու է, տխրել էր, նկարում ենք, ուտում էին, քաղել եմ, հավաքել են, կծանոթանամ, սիրում է, վախենում էինք, մոռաց ել ես, գլորում էիր, հաշտվել ենք, վճռել  էիր, Ննջել էր, նիրհում է, կողոպտել էիր, թալանել էին, հանդգնելու ես, համարձակվել են, կմտածեմ,  խորհելու են, ենթարկվում է, հնազանդվելու եք, մարտնչում էին, պարքարելու ես։

Կգնամ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի ժամանակ

Ժպտում էր – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Վազելու է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Տխրել էր – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, անցյալ

Նկարում ենք – հոգնակի թիվ, առաջին դեմք, ներկա ժամանակ

Ուտում էին – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Քաղել եմ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի

Հավաքել են – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Կծանոթանամ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի ժամանակ

Սիրում է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ

Վախենում էինք – հոգնակի թիվ, առաջին դեմք, անորոշ անցյալ

Մոռացել ես – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Գլորում էիր – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Հաշտվել ենք – հոգնակի թիվ, առաջին դեմք, վաղակատար ժամանակ

Վճռել էիր – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Ննջել էր – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Նիրհում է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ

Կողոպտել էիր – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Թալանել էին – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Հանդգնելու ես – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Համարձակվել են – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, վաղակատար ժամանակ

Կմտածեմ – եզակի թիվ, առաջին դեմք, ապառնի ժամանակ

Խորհելու են – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Ենթարկվում է – եզակի թիվ, երրորդ դեմք, ներկա ժամանակ

Հնազանդվելու եք – հոգնակի թիվ, երկրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

Մարտնչում էին – հոգնակի թիվ, երրորդ դեմք, անորոշ անցյալ

Պայքարելու ես – եզակի թիվ, երկրորդ դեմք, ապառնի ժամանակ

2․Կարդա՛ հատվածը, դուրդ գրի՛ր բայերը, վերականգնի՛ր բայերի ուղիղ ձևերը։

Օրինակ՝ բանտարկեց- բանտարկել,    կանչեց-կանչել

Պարսից  Շապուհ արքան, խաբեությամբ Տիզբոն հրավիրելով Արշակ  Երկրորդին, շղթայակապ բանտարկեց Անհուշ բերդում։ Հետո ատյան կանչեց հայոց սպարապետ Վասակ Մամիկոնյանին նրան ևս իբր դատելու, այնուհետև մահվան դատապարտելու նպատակով։ Տեսնելով Վասակին անձով փոքրիկ (սպարապետը միջահասակ ցածր փոքրամարմին տղամարդ էր)՝ Շապուհը՝ այդ գոռոզ ու նենգամիտ բռնակալը. արհամարհանքով ոտքից գլուխ զննելով նրան, հարցրեց.

 — Այդ դո՞ւ էիր, ամբարիշտ մարդ, այդքան տարի կոտորում պարսիկներին. Վասակը, որ թրծված էր բազում մարտերում, որոնցից անընդհատ հաղթանակներով էր դուրս եկել, ամբարտավան արքային այդօրինակ համարձակության համար սրախողխող կաներ կռվի դաշտում։ Բայդ այժմ շղթաների մեջ անզոր գտնվելով սրով պատժելու լկտի ամբաստանողին հպարտ ու ձիգ կեցվածք ընդունեց և ասաց.

— Այո՜, ես էի։ Ավելի վրդովվելով Շապուհը հոխորտաց.

 — Աղվես, աղվեսի մահով սպանել կտամ քեզ։

 — Մինչև օրս առյուծ էի, այժմ աղվե՞ս։ Լսիր, ուխտաղրուժ Շապուհ, ես այն անհաղթ հսկան եմ,  որի մեկ ոտքը մի լեռան վրա էր, մյուս ոտքը մի այլ լեռան։ Երբ աջ ոտքիս վրա էի հենվում, աջ լեռն էր խորտակվում, ձախի վրա հենվելիս ձախակողմյան լեռն էի կործանվում.– խրոխտաբար պատասխանեց Վասակը։

 — Ասա՜, որո՞նք էին այդ լեռները։

— Առաջինը դու էիր, երկրորդը՝ հունաց թագավորը։ Ատյանում հավաքվածներն ապշեցին. իսկ Շապուհը գովեց Վասակի համարձակությունը՝ միաժամանակ տալով նրան մորթազերծ անելու հրաման։

— Առաջինը դու էիր, երկրորդը՝ հունաց թագավորը։ Ատյանում հավաքվածներն ապշեցին. իսկ Շապուհը գովեց Վասակի համարձակությունը՝ միաժամանակ տալով նրան մորթազերծ անելու հրաման։

3․ Շարունակի՛ր պատմությունը 10-12 նախադասությամբ։

 «Զվարթնոց» օդանավակայանում տարօրինակ իրարանցում էր։ Հավաքվել էին հրշեջ և շտապօգնության մեքենաները։ Պարզվեց, որ կես ժամ առաջ Մոսկվայից Երևան ժամանող ինքնաթիռից հայտնել էին, որ քաղաքացին հեռախոսը թողել է ինքնաթիռում: Քաղաքացին խռնվել է իրար և հետո նա բոլորին խռնում էր իրար վնասում էր և այլն:

Կարդա՛ Ջանի Ռոդարիի Փոխեցին  գլուխները  հեքիաթը, փորձիր պատմել։

Զատկի երգ

Մաթեմաթիկա

12 4/6+7 1/6=19 5/6
2 5/12+10 5/12=12 10/12
3 13/24+1 3/4=5 7/24
4 3/7+11 2/5=19 29/35
12 3/25+6 17/100=18 29/100
9 2/11+5 2/3=14 28/33
20 3/7+15 1/4=21 11/14
20 1/12+8 7/24=28 9/24
3 7/8+5 3/4=9 5/8
2 5/9+11/ 2/3=14 2/9
9 2/5+8 1/4=17 13/20
6 7/8+1/15= 8 3/40
25 4/7+31 5/14=56 13/14
27 9/25+82 7/25=109 16/25
37 9/25+4 1/56=79 21/156
124/1/2+328 3/4= 452 5/4
66 13/24+72 11/28=138 157/168
45 7/12+63 23/36=109 8 /36
621 7/15+443 8/45=1064 29/45

Page 1 of 66

Powered by WordPress & Theme by Anders Norén

Skip to toolbar